Dertig jarige oorlog

 

Ik studeerde in Groningen in de jaren 80 en als onderwerp voor mijn doctoraalscriptie koos ik een historisch figuur die een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de hedendaagse pedagogiek: Jan Amos Comenius. Deze leefde van 1592 tot 1670 en was naast pedagoog ook theoloog. Hij werd geboren in Moravië, tegenwoordig een onderdeel van Tsjechië.

Iedereen die ooit iets als een scriptie heeft geschreven weet dat na verloop van tijd het onderwerp in je hoofd gaat zitten. Zo verging het mij. Maand in maand uit leefde ik met Comenius. Ik stond met hem op en ging met hem naar bed en hij boeide me steeds meer. Comenius was 26 jaar toen de ‘Dertig Jarige Oorlog’ uitbrak. Ik vermoed dat niet veel mensen weten van die oorlog, maar heel Europa was erbij betrokken en de oorlog kostte meer dan 6 miljoen slachtoffers. In de jaren 80 reed ik op mijn fietsje door het vredige Groningen, van bibliotheek naar bibliotheek om informatie over Comenius te verzamelen en de term ‘Dertig Jarige Oorlog’ komt heel vaak voor in mijn scriptie.

Maar nu pas, veertig jaar later, nu er opnieuw in Europa oorlog is uitgebroken, begin ik een klein beetje te begrijpen wat dit allemaal voor ‘mijn held’ Comenius heeft betekend. Hij verloor zijn vrouw en zowel zijn eerste als tweede bibliotheek werd compleet verbrand. Hij moest vluchten uit Tsjechië, eerst naar Zweden en later naar Amsterdam. Daar heeft hij de laatste jaren van zijn leven gewoond en schreef hij ‘Het ene nodige’. Gebaseerd op het verhaal uit Lucas 10: ‘Eén ding is nodig! Maria heeft het goede deel uitgekozen dat van haar niet zal weggenomen worden.’

Comenius werd alles ontnomen wat hem lief was, maar hield zich staande omdat hij zich vasthield aan Jezus, de Enige die nodig is.