Vrijheid

 

‘De Heer nu is de Geest, en waar de Geest van de Heer is, daar is vrijheid’

(1 Corinthiërs 3:17)

 Deze uitspraak van Paulus is al jaren mijn lievelingsvers vanwege het woordje 'vrijheid’, een voor mij heel aantrekkelijk woord. Vrijheid staat tegenover gebondenheid. Gebondenheid betekent: je moet. Bij vrijheid hoort: je mag.  De Geest van Jezus is de Geest van ‘je mag’. Jezus legt niemand iets op. Hij zegt nooit ‘dit moet en dat mag vooral niet’. Hij zegt altijd: ‘Je mag, maar je hoeft niet, als je niet wilt.’ ‘Komt tot Mij allen die vermoeid en belast zijn’ is geen bevel maar een uitnodiging.

In de kerk (van Jezus Christus) gaat het helaas meestal over moeten: dit en dat en ook dat moet en dit en dat en vooral dat mag niet. Regels en nauwlettend toezien of die worden nageleefd, daar draait het vaak om. Hoe kan dat toch? Waarom is vrijheid een woord dat zich maar moeilijk thuis voelt in de kerk?

Toen mijn vader nog leefde verbaasde het me altijd dat 5 mei, Bevrijdingsdag, zo intens door hem werd beleefd. De stilte op de Dam, de kranslegging voor de slachtoffers, het raakte hem heel diep. Hij maakte de oorlog zelf als tiener mee en zijn moeder werd bijna doodgeschoten door de bezetters. Bevrijding hield voor mijn vader in: ’Bevrijd van de moffen’. Ik geneerde me er soms voor.  Maar ik heb nooit een bezetting meegemaakt. Vrijheid is voor mij een woord waar geen diepe  betekenis aan vastzit: Ik ben vrij, nou ja, dat is mooi dan.

Ik geloof dat voor veel mensen in de kerk het woord vrijheid ook een leeg woord is. ‘Jullie zijn geroepen broeders, om vrij te zijn’, schrijft Paulus ergens anders: Jullie hoeven niet meer onder dwang te leven. Vanaf mei 1945 hoefde Nederland niet meer onder het Duitse bevel te leven. Van welk regime mag een christen zich bevrijd weten? Paulus is daar in al zijn brieven heel duidelijk over: het is de dwang van de wet, samengevat in de Tien Geboden. Want die mogen als een prachtige serie leefregels gezien worden, die regels zijn uiteindelijk niet meer en niet minder dan een middel om de mensheid in bedwang te houden. De Tien Geboden zijn heel duidelijk: dit mag absoluut niet en dat moet absoluut wel. Punt uit. De wet is dwingend.

Mensen die niet van plan zijn om zich strikt aan de wet te houden, zullen het dwingende ervan nooit ervaren. Maar mensen die eerlijk naar zichzelf toe zijn zullen erkennen: dit is te moeilijk, dit red ik niet. Niet roddelen over een ander (=valse getuigenis), niks begeren van een ander. Ik was twintig jaar toen op een kwade dag tot mij doordrong: ik ben eigenlijk helemaal niet zo aardig van binnen als het aan de buitenkant mag lijken. Ik roddel heel wat af, ik begeer bij het leven en ben heel vaak jaloers. Ik liep er maanden mee rond en vroeg me af of ik de enige ter wereld was met wie het zo gesteld was. Totdat. Totdat het licht doorbrak na een gesprek met iemand die zich een christen noemde:’ Jezus weet dat jij vanuit jezelf helemaal niet kan doen wat de wet verlangt. Daarvoor is Hij naar de aarde gekomen. Hij stierf voor al die fouten die jij gemaakt hebt, maar Hij stond op en Hij leeft om je te helpen het van nu af aan beter te doen. Je hoeft niet meer onder de dwang van de wet te leven, je mag samen met Jezus door het leven gaan. Hij wil je zijn Geest, de Heilige Geest geven en met die Geest in je hart zul je merken dat je opeens niets liever wilt dan het goede doen.’

Jezus' veelkleurige wijsheid

 

- Ik ga graag naar de kerk omdat Jezus de goede Herder is. Ik wil hem volgen  en elke zondag luister ik naar zijn aanwijzingen.

- Nou, daar hoort wel iets bij dat je nooit mag vergeten. Jezus noemt zichzelf ook het Licht van de wereld. Juist als wij in het donker tasten wil Hij licht op ons pad brengen.

- Ik hoor wat jullie zeggen en het klinkt goed, maar beseffen jullie wel goed wie Jezus is? Jezus wil ons bij de Vader brengen: ’Ik ben de Deur’, zegt Hij. Wanneer je door Hem naar binnen gaat kom je bij de Vader. Misschien moeten jullie toch eens wat meer in de bijbel lezen.

- Dat laatste moeten jullie alle drie doen, dan zullen jullie lezen dat Jezus zichzelf het Brood des levens noemt. Dat gaat wel een beetje dieper dan waar jullie het over hebben. Hij wil dat we Hem eten. Niet letterlijk maar figuurlijk, we moeten zijn woorden in ons opnemen.

- Tjonge, wat klinkt dat allemaal wijs terwijl jullie allemaal om de kern heen draaien: Jezus is de Opstanding en het leven. Hij heeft de dood overwonnen. Het mensenleven gaat verder dan dit aardse leven. Daar moet in de kerk over gepreekt worden.

- Laat ik dan ook maar een duit in het zakje doen. Ik zal jullie zeggen wat het meeste in onze kerk gepreekt wordt. Dat is dan ook precies de reden dat ik naar die kerk ga. Onze kerk is de beste, want daar wordt gepreekt: ’Ik ben de Weg, de Waarheid en het Leven. Kijk, dat vergeten veel kerken. Er is maar één waarheid en dat is Jezus, het is maar even dat jullie dat allemaal weten. Maar wees welkom in onze kerk hoor!

- Uh, blijven jullie nog even bij elkaar, ik wil ook wat zeggen, want jullie hebben ze nog niet alle zeven gehad. Jezus deed zeven ‘Ik ben’ uitspraken. Heeft Hij dat bewust gedaan? Omdat Hij weet dat niet alle mensen hetzelfde zijn? De één wordt vooral door het Licht aangesproken, de ander door de Waarheid. Maar in zijn laatste uitspraak liet Jezus zien dat al zijn volgelingen bij elkaar horen: ’Ik ben de Ware Wijnstok en jullie zijn (allemaal!) de ranken. ‘Wie in Mij blijft, die draagt veel vrucht.’

Hoeveel vrucht dragen jullie eigenlijk?  

Verdraagzaamheid (3)

 

Het jaar 2023 begint voor mij in elk opzicht met lessen over verdraagzaamheid. De eerste les schreef ik als blogje naar aanleiding van 1 Corinthiërs 13: De liefde verdraagt alles. Enkele uren nadat ik het gepost had kwam de test: Onze geplande, betaalde en ingecheckte vlucht naar Kenia ging niet door omdat we geen E-visum konden tonen vlak voor het instijgen. ‘Nu komt het er op aan’, zei ik tegen Bernard.

Toch wel een beetje met een kater begonnen we aan de eerste week van het nieuwe jaar. Gelukkig niet alleen met een kater maar ook in het bezit van een nieuw boek, dat ik in de wachtende uren op Schiphol gekocht had: de biografie van Etty Hillesum, geschreven door Judith Koelemeijer. Ik zag het liggen en moest het kopen. ‘Ga ik heerlijk in lezen in Kenia’, zei ik tegen Bernard. Ik ben zowel van Judith als van Etty een grote fan, hoewel de laatste al niet meer leeft. Ze stierf in 1943 in een Duits concentratiekamp. Enkel en alleen omdat ze Joods was. Ze was één van de zes miljoen Joden die in de Tweede Wereldoorlog vermoord werden.

Etty had een groot schrijftalent dat ze pas in de oorlog ontdekte. Ze ging schrijven over alles wat ze meemaakte, tot en met kamp Westerbork en het instappen in de wagon die naar haar ondergang leidde. In de jaren na de oorlog was er geen uitgever die er brood in zag. Enkel en alleen omdat Etty geen verzet had geboden tegen de Duitsers maar haar lot had verdragen. ‘Waarom zou ik dit lot, het lot van de Joden, het lot dat wij al zoveel eeuwen ondergaan, niet delen?’ Etty las veel in het Nieuwe Testament de laatste maanden van haar korte leven. Ze is maar negenentwintig geworden en heeft zelf nooit mogen meemaken dat haar schrijfsels door miljoenen mensen over de hele wereld worden gelezen. Ze is mijn allergrootste voorbeeld van iemand die leerde en toepaste wat verdraagzaamheid is: zij aanvaardde het lijden. Dat is nog eens wat anders dan accepteren dat een vakantie niet doorgaat.  

Want dit is genade, indien iemand, omdat hij met God rekening houdt, leed verdraagt, dat hij ten onrechte lijdt.’ (1 Petrus 2:19)     

Test

‘Het meest wezenlijk kenmerk van liefde is dat ze alles verdraagt’. Ik schreef het in 2022, ik postte het op Nieuwjaarsdag 2023. Het was drie uur ’s middags en Bernard en ik zaten op Schiphol te wachten tot het moment dat we aan boord zouden gaan voor onze vakantievlucht naar Kenia. Dat wachten zou nog uren duren, dus er was voldoende tijd. ‘Mooi hoor’, zei Bernard toen ik het hem liet lezen. Uit verveling stuurde ik foto’s van Schiphol naar onze kinderen: ’Kijk eens, het is helemaal niet druk hier, we hadden niet zo vroeg hoeven te komen, maar ja als ervaren reizigers zijn we nou eenmaal voorbereid op alles.’

Om half zes liepen we met onze rolkoffertjes richting de gate waar ons vliegtuig stond. ‘Ik hoop dat het vliegtuig niet vol is, dan kunnen we misschien wel liggen en slapen’, zei ik tegen Bernard. We zouden een nachtvlucht hebben en s’ morgens in Mombassa aan komen. Maandenlang hadden we ons verheugd op het weerzien van en verblijf in het land waar we als gezin zo lang woonden. In deze tijd van het jaar is het daar zomer, een welkome afwisseling met de kwakkelwinter in Nederland.

Bij de gate haalde Bernard al de benodigdheden tevoorschijn: onze passen, onze instapkaart en de inenting formulieren. ‘Mag ik ook uw E-visum zien?’, vroeg de grondstewardess. ‘Die kopen we altijd bij aankomst in Kenia’, zei Bernard en hij voegde er met een grijns aan toe: ’We hebben er elf jaar gewoon he, we kennen de gang van zaken daar.’ De stewardess in haar blauwe KLM-pakje lachte niet terug: ’Die regel is sinds 2021 veranderd, zonder visum bij aankomst komt niemand het land in. ’Wij hoorden haar verbijsterd aan, het vliegtuig zou over drie kwartier vertrekken. ‘Kunnen we het nu nog niet even regelen online?’, vroeg Bernard. Een andere stewardess kwam erbij staan en zei: ’Dat zal niet gaan lukken, het kost meestal twee dagen, jullie koffers gaan van boord.’

Dit kan niet waar zijn, dacht ik. Dit is een foute 1 aprilgrap op Nieuwjaarsdag en zo meteen zal ze dat zeggen. Maar het was geen grap, de stewardessen regelden via de telefoon dat onze koffers, die al uren geleden waren ingecheckt, van boord werden gehaald: ’Bij afhaal punt 16 zullen ze van de band rollen, daar zult u wel even op moeten wachten.’ Intussen zagen we hoe de laatste mensen naar de vliegtuigslurf liepen. ‘Ik vind het heel jammer voor u, maar ik kan echt niks voor u doen’, zei de stewardess en daarmee was de kous af. Wij ploften naast elkaar neer in de wachtruimte waarin alleen nog maar lege stoelen waren te zien.

‘De liefde verdraagt alles’, fluisterde ik tegen Bernard.

Goed voornemen

 Vandaag is het niet alleen de eerste dag van de nieuwe week maar ook de eerste dag van het Nieuwe jaar. Een dag vol beloftes, een dag van de schone lei, de hoopvolle verwachtingen en de goede voornemens.  

Ik had me al weken geleden voorgenomen om dit eerste blogje van het nieuwe jaar te schrijven over de hoofdopdracht van een volgeling van Jezus: het in praktijk brengen van de liefde. Voor dit blogje bestudeerde ik daarom het hoofdstuk over de liefde in het Nieuwe Testament: 1 Corinthiërs 13. ‘Al sprak ik de talen van alle mensen en die van de engelen – had ik de liefde niet ik zou niet meer zijn dan een dreunende gong.’ Ieder mens die een beetje thuis is in de bijbel kent dit begin dat eigenlijk heel merkwaardig is. Want boven 1 Corinthiërs 13 staat als titel ‘de liefde’ en dan begint het gedeelte vervolgens met wat de liefde niet is. Hele wijze, goede woorden of hele verstandige raad uitspreken, heel veel hulp aan mensen geven: kortom allerlei daden met of zonder woorden mogen misschien op liefde lijken, maar hoeven dat helemaal niet te zijn. Zelfs als iemand alles voor een ander over heeft, kan ook dat gepaard gaan zonder liefde.

Zo begint het gedeelte. En dan volgt er wat liefde wel is en komt er een opsomming van kernwoorden. Deze eerste dag noem ik alleen het eerste daarvan omdat ik er tot mijn verrassing achter kwam dat het rijtje daar ook mee eindigt. ‘De liefde is lankmoedig’, staat er. Ik heb dat ouderwetse woord even opgezocht: veel verdragend. ‘De liefde verdraagt alles’, zo eindigt het rijtje. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik zie hier voor mezelf wel een voornemen in voor het nieuwe jaar.

Leve de verdraagzaamheid in 2023!